لایحه بودجه ۱۴۰۰ درحالی به‌ادعای دولت با کاهش وابستگی به نفت و براساس واقعیت‌ها تدوین و به مجلس تقدیم شده است که مروری به جزئیات دخل‌وخرج و درآمدهای پیشنهادی نشان می‌دهد که نسبت هزینه‌ها به درآمدهای بودجه ۱۴۰۰ نسبت به سالهای قبل افزایش چشمگیر داشته است.
بررسی جزئیات درآمدهای پیشنهادی دولت در بودجه ۱۴۰۰ بیانگر وابستگی حداقل ۵۰درصدی بودجه به نفت است؛ همچنین کسری تراز عملیاتی در لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ بیش از ۱۱۷ درصد نسبت به قانون بودجه سال ۱۳۹۹ رشد داشته و کسری تراز عملیاتی از ۱۴۷ هزار میلیارد تومان به ۳۱۹ هزار میلیارد تومان رسیده است.
در ادامه مروری به بررسی روند بودجه سالانه کشور، منابع و مصارف، درآمدها و هزینه‌ها طی ۱۰ سال گذشته و چگونگی افزایش ۱۱۷درصدی کسری بودجه در سال ۱۴۰۰ بر اساس گزارش دیوان محاسبات خواهیم داشت.
مروری به درآمدهای ۱۰ساله بودجه‌ای نشان می‌دهد که درآمدها در لایحه ۱۴۰۰ نسبت به قانون ۱۳۹۹ حدوداً ۱۰ درصد رشد داشته است که یکی از کمترین رشدهای دهه اخیر می‌باشد. طی این سالها فقط در بودجه سال ۹۱ شاهد رشد ۷درصدی درآمدها بودیم و در بقیه سالها، نرخ رشد درآمد بالاتر از ۱۰ درصد بوده است.
بالاترین نرخ رشد درآمد به‌میزان ۳۹ درصد در بودجه سال ۹۲ اتفاق افتاده است.
اما به‌خلاف درآمدها، روند اعتبارات هزینه‌ای با رشد چشمگیر همراه بوده است، در نمودار پایین مشاهده می‌کنید که رشد هزینه‌ها در لایحه پیشنهادی دولت نسبت به قانون بودجه ۹۹ بالغ بر ۴۶ درصد بوده است که بیشترین نرخ رشد طی دهه اخیر است.
رکوردشکنی رشد هزینه‌ها در بودجه ۱۴۰۰ با نرخ رشد ۴۶ درصد در حالی است که طی ده سال گذشته بالاترین نرخ رشد هزینه‌ها در بودجه ۹۲ با نرخ ۲۷ درصد بوده است.
بر همین اساس و همان‌طور که در نمودار زیر مشخص است، روند افزایش اعتبارات هزینه‌ای طی دوره زمانی ۹۰ تا ۹۹ تصاعدی بوده و رشد درآمدها تقریباً روندی خطی را تجربه کرده است.
بررسی روند ۱۰ساله منابع و مصارف بودجه‌های کشور نشان می‌دهد در حالی طی سالهای ۹۰ تا ۹۹ کسری بودجه سالانه بین ۵ تا ۴۶ درصد رشد داشته که در بودجه ۱۴۰۰ این عدد به‌شکلی ناباورانه به رشد ۱۱۷ درصد رسیده است.
جالب است که کسری بودجه از سال ۹۰ تا ۹۹ از ۲۸ هزار میلیارد تومان تا ۱۴۷ هزار میلیارد تومان افزایش داشته، ولی در بودجه سال ۱۴۰۰ به‌یک‌باره شاهد رشد کسری بودجه به عدد ۳۱۹ هزار میلیارد تومان هستیم.
بررسی متوسط نرخ رشد کسری بودجه طی سالهای ۹۰ تا ۹۹ نشان می‌دهد طی این سالها به‌طور متوسط کسری بودجه رشد ۲۱درصدی داشته است، این در حالی است که رشد ۱۱۷درصدی کسری بودجه در لایحه ۱۴۰۰ نشان از افزایش حدود ۵٫۵برابری کسری بودجه دارد.
دیوان محاسبات سه سناریو برای فروش نفت در سال ۱۴۰۰ در نظر گرفته است که عبارت‌اند از؛ سناریوی اول: صادرات ۲/۳ میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی مطابق با مفروضات لایحه بودجه ۱۴۰۰؛ سناریوی دوم: فروش یک‌ونیم میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی با دید بهبود
و سناریوی سوم: فروش ۱میلیون بشکه نفت متناسب با واقعیت‌های فعلی.
در صورت عدم تحقق یکی از رویکردهای فوق، به‌صورت دومینووار تمامی منابع با کاهش شدیدی مواجه خواهد شد و از طرفی با عدم تحقق فروش نفت ۱۸ درصد سهم صندوق توسعه ملی از بخش نفت نیز با کاهش مواجه و منجر به کسری منابع خواهد شد که در این صورت عملاً مانند سال ۱۳۹۹ پیش‌فروش نفت به مشکل می‌خورد و در بازار داخلی نیز با استقبال مواجه نخواهد شد و باید از این منابع هم چشم‌پوشی کرد.