سید رضا تقوی نژاد کارشناس مسائل بین الملل درباره سند جامع همکاری ایران و چین، اظهار کرد: به نظر می‌رسد به غیر از آمریکایی‌هایی که به طور کلی این برنامه را فاقد دستاوردی برای ایران و چین و تهدیدی برای ایالات‌متحده می‌دانند، دیگر این دومینو با بهبود شرایط اقتصادی ایران و مقابله با تحریم‌های ایالات‌متحده شروع شده و در پایان ممکن است به غلبه چین بر آمریکا در رقابت هژمونیک دو کشور در نظام بین‌الملل ختم شود.
او افزود: سند همکاری ایران و چین برای اولین بار در جریان سفر شی جینگ پینگ در بهمن‌ماه ۱۳۹۴ به ایران، از طرف ایران به چینی‌ها پیشنهاد شد و مورد موافقت طرف چینی قرار گرفت. در بند ۶ بیانیه‌ای که طی همان سفر روابط دو کشور را به سطح «مشارکت جامع راهبردی» ارتقاء داده بود نیز مورد اشاره قرار گرفت و از همان تاریخ تا زمان امضای نهایی در هفتم فروردین امسال سفر‌ها و ارتباطات متعدد دیپلماتیک بین دو کشور برای به نتیجه رساندن این برنامه صورت گرفت که آخرین آن سفر فروردین ۱۴۰۰ وزیر امور خارجه چین به ایران و امضای نهایی آن بود.
واکنش‌ها به سند همکاری ایران و چین/ چرا آمریکا نگران است؟
تقوی نژاد تصریح کرد: جدا از اینکه امضای سند همکاری ایران و چین نتیجه‌ای به دنبال داشته باشد یا نه، واکنش‌های بسیاری را در سراسر جهان به دنبال داشت. این واکنش‌ها در آمریکا به چند دلیل شدت بیشتری داشت و تحلیلگران تلاش کردند، خطراتی را که امضای این سند متوجه منافع ایالات متحده می‌کند را متذکر شوند.
او افزود: در مورد اهمیت روابط تهران و پکن برای ایالات‌متحده همین بس که رئیس‌جمهور آمریکا ۲۸ مارس در پایگاه هوایی دلاور آمریکا در پاسخ به خبرنگاری که از او پرسید «تا چه اندازه مشارکت پیشروی ایران و چین نگران کننده است» گفت که سال‌هاست که نگران آن هستم، بنابراین به نظر می‌رسد این نگرانی چهار منشأ اصلی دارد؛ خصومتی که این کشور با جمهوری اسلامی ایران دارد، رقابت و روابط ویژه‌ای که ایالات متحده آمریکا در سطح جهانی با چین دارد، روی کار آمدن دولت جدید در آمریکا و تلاش برای احیای برجام، مسئله خروج ایالات‌متحده از منطقه و تهدید منافع این کشور در صورت توسعه همکاری ایران و چین در منطقه.
چشم انداز آمریکایی به امضای برنامه همکاری ایران و چین
کارشناس مسائل بین الملل تاکید کرد: در هفتم فروردین امسال به بعد، شاهد اظهار نظر‌ها و تحلیل‌های گوناگونی از سوی آمریکایی‌ها یا از چشم انداز آمریکایی به امضای برنامه همکاری ایران و چین بودیم. واکنش‌ها در آمریکا را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد؛ گروه اول کسانی که این توافقنامه را فاقد تأثیر عملی در روابط دو کشور ایران و چین از یک طرف و فاقد تهدید خاصی برای منافع ایالات متحده در روابط ایران و چین می‌دانند و بر این باورند این اقدام بیشتر ژست سیاسی از سوی ایران و چین برای اعمال فشار و گرفتن امتیاز از آمریکا در موضوعات مختلف عنوان می‌کنند.
او افزود: دسته دوم طیف گسترده‌ای از نگرانی‌ها را برای منافع ایالات‌متحده در نتیجه امضا و به نتیجه رسیدن این برنامه همکاری عنوان می‌کنند؛ که در سه دسته قابل تقسیم هستند؛ بهبود وضعیت سیاسی-اقتصادی در ایران و مقابله با فشار تحریم‌های آمریکا، نفوذ و تقویت جایگاه چین در منطقه و تقویت موقعیت چین در رقابت هژمونیک با ایالات‌متحده.
تقوی نژاد با بیان اینکه در هر سطحی بهبود شرایط اقتصادی در ایران، اراده و جسارت نظام حاکم در ایران را برای مقابله با تحریم‌ها افزایش خواهد داد، گفت: اراده و عزم چین به عنوان یکی از اعضای دائم شورای امنیت و عضو برجام برای فشار بر ایران و همکاری با قدرت‌های جهانی اگر از بین نرود، تضعیف می‌شود، این سند در بازه زمانی امضا شد که طرف‌های برجام از جمله دولت ایالات متحده در حال تلاش برای احیای مجدد آن هستند.
کارشناس مسائل بین الملل ادامه داد: در صورت اتفاق افتادن دو سناریوی بالا یا حتی یکی از آن‌ها فعالیت و اقدامات ایران را علیه منافع آمریکا در منطقه یا هم‌پیمانان این کشور به شدت افزایش خواهد داد. این نگرانی بیشتر از سوی مقامات فعلی و سابق ایالات متحده مطرح شده است و آن را محتمل‌ترین نتیجه امضای این توافقنامه برای منافع ایالات متحده می‌دانند که اگر اتفاق بیفتد به دنبال خود عواقب خطرناک‌تری را نیز خواهد داشت، بنابراین پیش بینی می‌شود، دولت ایالات متحده با مشاهده اولین نشانه‌ها از سست شدن زنجیره تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران تحت تأثیر این برنامه همکاری عملاً واکنش دهد.
در آینده نزدیک چین تمایلی به چالش کشیدن آمریکا در منطقه ندارد
او افزود: امضای برنامه همکاری ایران و چین در زمانی رخ داد که آمریکا در حال اجرای طرح خروج از خاورمیانه است و سابقه تاریخی نشان داده که منطقه خاورمیانه همواره یک مداخله‌گر خارجی داشته است و چین با این برنامه می‌تواند جای پای خود را برای تبدیل شدن به بازیگر اصلی در منطقه مستحکم کند، روابط گسترده و عمیق چین با هم پیمانان منطقه‌ای ایالات متحده و تردید این کشور‌ها برای همراهی با آمریکا برای مهار نفوذ چین در منطقه و روابط قابل توجه چین با گروه‌های معارض آمریکا و هم‌پیمانانش در منطقه از جمله ایران، سوریه، لبنان، البته همان طور که در برخی از اظهار نظر‌ها دیدیم در آینده نزدیک چین تمایلی به چالش کشیدن آمریکا در منطقه ندارد با این حال با توجه به چشم انداز جهانی رقابت دو کشور و اهمیت منطقه ژئواستراتژیک خاورمیانه در معادلات منطقه‌ای این مسئله از دید تحلیلگران آمریکایی دور نماند.
تقوی نژاد تصریح کرد: طی دو دهه گذشته بحث رقابت هژمونیک بین آمریکا (هژمون مستقر) و چین (قدرت چالشگر) مطرح شده و با رشد خیره کننده چین به خصوص در حوزه اقتصادی بیشتر رنگ و بوی واقعیت به خود می‌گیرد، در همین راستا تحلیلگران آمریکایی با ربط دادن این برنامه به دیگر حوزه‌ها و مسائل منطقه‌ای و جهانی که آمریکا و چین در آن‌ها درگیری دارند، نسبت به خطرات احتمالی این برنامه هشدار می‌دهند؛ به عنوان مثال عده‌ای آن را مکمل طرح کلان ابتکار کمربند و جاده چین در سطح منطقه‌ای و جهانی می‌دانند، عده‌ای به احتمال پیوستن روسیه به ایران و چین و تشکیل یک مثلث قوی و خطرناک در منطقه برای مقابله با غرب در منطقه اشاره دارند و عده‌ای نیز این برنامه را به تلاش چین برای دور زدن یا حتی مقابله با «کواد» (ائتلاف چهارگانه‌ی آمریکا، ژاپن، استرالیا و هند) ربط داده و در راستای تقویت دیدگاه خود تلاش می‌کنند.