دکتر حسام ذالبگی
فعال سیاسی و اجتماعی
برخلاف موضوع فراغت که از دیرباز ذهن بشر به آن مشغول است، کاربست گردشگری رودخانه ها یکی از موضوعاتیست که در یک دهه اخیر توجهات را به خود جلب نموده است. بنابراین در ادبیات گردشگری این یک موضوع جدید به شمار می آید. از مهمترین جاذبه های صنعت گردشگری و فراغت که از دیرباز مورد اقبال عموم گردشگران بوده اند، پهنه های آبی در همه اشکال موجود آن است. فضاهای پیرامونی آب های معدنی، کناره رودخانه ها و سواحل دریاها از نخستین پهنه های توسعه فیزیکی منسجم در دنیا بوده اند. پهنه های آبی در همه اشکال طبیعی و انسان ساخت، عموما نقش کانونی در فعالیت های تفریحی، فراغتی و ورزشی داشته و غالباً سایر فعالیت ها در مقصدهای گردشگری به عنوان جاذبه های مکمل مدیریت می شوند.
اگر چه دبی آب، چشم انداز و اقلیم منطقه که از فاکتورهای طبیعی جذابیت منابع آب محسوب می شوند و در تعیین حوزه نفوذ پهنه های آبی به عنوان جاذبه های گردشگری و کانونهای فراغتی تاثیر گذارند، اما بی شک تعیین نوع کاربری، نحوه مدیریت و بهره برداری ازاین منابع می تواند به افزایش برد و ایجاد فرصت های درآمد زایی برای مقصد از یک سو و حفظ این منابع ارزشمند در نظام توسعه پایدار مقصداز سوی دیگر منجر شود
ایران در زمره کشورهای خشک جهان محسوب می شود و در کمربند بیابانی زمین قرار گرفته است، ولی به دلیل وجود کوهستان-های البرز و زاگرس و ارتفاعات فلات مرکزی ایران، از شبکه گسترده ای از رودخانه های بزرگ و کوچک برخوردار است هر چند به علت کمی بارش جریان دائمی آبدهی پایه آن ها کم است. در میان رودخانه های ایران که غالبا از ارتفاعات البرز و زاگرس سرچشمه گفته و به دریای خزر یا خلیج فارس منتهی می شوند، ۹ رودخانه بیش از ۳۰۰ کیلومتر طول دارند و از شهرهای بسیاری می گذرند. اما همچنان نقش آفرینی این منابع خدادادی در جذب گردشگران بین المللی و پاسخگویی به نیازهای داخلی گردشگران بسیار کمرنگ و ناچیز است. بجز کرانه شهری رودخانه زاینده رود که برای تفرج های شهری بهسازی شده است(و البته اکنون به علت عدم مدیریت صحیح آب با چالشهای اساسی مواجه شده است). سایر رودخانه های ایران فاقد ساختار برنامه منسجم از نظر کالبدی و محتوایی در حوزه گردشگری هستند. عدم ساماندهی فعالیت های گردشگری و بارگزاری بیش از حد در کرانه رودخانه ها، بهره برداری بی رویه و مدیریت ناکارآمد بهره برداری از منابع آب و کنترل آلاینده های منطقه و تخریب چشم اندازهای طبیعی کرانه های رودخانه های ایران سبب شده که لزوم ایجاد ساختاری مناسب برای فعالیت های گردشگری نه نتها از منظر ایجاد منافع در صنعت گردشگری بلکه از جهت حفظ منابع آبی منطقه ای و کشوری اهمیتی دو چندان یابد. بدین رو برای مدیریت گردشگری رودخانه لازم است که عوامل اثرگذاری بر شکل گیری کانون های تفریحی و گردشگری با محوریت رودخانه شناسایی گردند و در کنار آن چارچوب موقعیت-فعالیت گردشگری رودخانه باید تدوین گردد تا تناسب میان این دو در گردشگری رودخانه جلوه گر گردد.
منابع و پهنه های آبی در همه کشورهای دارای اهمیت زیستی و اکولوژیک است به ویژه در کشور خشک و کم بارشی مانند ایران که همزمان با بحران کمبود و مدیریت ناکارامد آب مواجه است. از این رو ساماندهی فعالیت هایی با محوریت آبی در وهله اول از نظر حفظ این منابع دارای اهمیت است. چنانچه با بهره گیری از روشهای علمی و بومی سازی الگوهای مناسب کشورهای پیشرو، فعالیت های مبتنی بر آب و بارگذاریهای گردشگری در کرانه رودخانه ها مدیریت شود، مقصدهای گردشگری می توانند از این منابع در جهت ایجاد درآمد های اقتصادی بیشتر، تنوع بخشیدن به محصولات فراغتی و گردشگری مقصد، بهسازی حریم منظر شهری و بهبود کیفیت زیستی – اجتماعی بهره مند گردند.
با توجه به مبانی تئوریک فوق رودخانه سفیدرود ک از تلاقی دو رود قزل اوزن و چل چشمه سرچشمه میگیرد نیز از قاعده کلی گردشگری حاشیه رودخانه ها مستثنی نبوده و اگر مدیران شهری، در جهت بهسازی، زیباسازی و ایجاد امکانات جذب گردشگر در حاشیه سپیدرود همت بگمارند میتوانیم از این منبع خداداد ی درآمد پایداری را بر ای شهر ایجاد نماییم در بسیاری از کشورها درآمد حاصل از گردشگری رودخانه ها به عنوان درآمد پایدار شهری مورد توجه است. حاشیه سازی و بستر سازی مناسب و همچنین ایجاد امکانات ورزشی و تفریحی و آموزشی به عنوان مثال مراکز اردویی دانش اموزی و دانشجویی در حاشیه سفید رود می تواند درآمد ی بسان درامد چاه های نفت برای شهرستان رودبارو بخصوص بخش مرکزی ایجاد نماید.
می طلبد مدیران شهرستان بر این مهم اتفاق نظر داشته و راه های درآمدزایی از این کان گرانقیمت را با همفکری ، همراهی، همدلی و با استفاده از دانش روز بیابند و معضل وابستگی شهرستان به دولت را برای تأمین نیازمندی های روزانه به حداقل برسانند. انشالله.